MeX, pdfMeX

The hardware and bandwidth for this mirror is donated by dogado GmbH, the Webhosting and Full Service-Cloud Provider. Check out our Wordpress Tutorial.
If you wish to report a bug, or if you are interested in having us mirror your free-software or open-source project, please feel free to contact us at mirror[@]dogado.de.

MeX i pdfMeX

MeX jest adaptacj� formatu Plain TeX do sk�adu w j�zyku polskim z uwzgl�dnieniem polskich zwyczaj�w drukarskich.
Autorzy: Bogus�aw Jackowski i Marek Ry�ko.
Dokumentacja poni�sza omawia pokr�tce tworzenie formatu mex.fmt (lub pdfmex.fmt, dla wersji TeX-a tworz�cej od razu pliki PDF) i jego u�ycie w instalacji zgodnej z Web2c (dystrybucja TeX Live) a tak�e MiKTeX. Szczeg�owe informacje nt. pakietu MeX zawarto w pliku mexinfo.pol.

W dystrybucji do��czono ponadto prosty plik przyk�adowy doc/polish/mex/base/tstmex.tex, s�u��cy do przetestowania poprawnego dzia�ania formatu MeX. Pocz�tkuj�cym u�ytkownikom zaleca si� zapoznanie z zawarto�ci� tego pliku. Plik ten dost�pny jest tak�e na serwerze GUST.

I. Przygotowanie formatu MeX/pdfMeX (polskiej implementacji formatu Plain)

Format w systemie TeX to wst�pnie prekompilowany (aby przyspieszy� jego analiz� przez program tex/pdftex) zestaw makrodefinicji oraz regu� przenoszenia wyraz�w dla wybranego zestawu j�zyk�w. Plik formatu z regu�y posiada rozszerzenie .fmt.

Przygotowanie formatu MeX (lub pdfMeX do tworzenia plik�w PDF) polega w skr�cie na uruchomieniu:

tex-engine --ini mex.ini

gdzie tex-engine oznacza program tex lub pdftex. Obecnie, od Web2c wer. 7.5.5, u�ywamy jednego programu: pdftex, za� ,,spos�b'' generowania formatu (dla tworzenia plik�w DVI lub PDF) zale�ny jest od zawarto�ci pliku .ini. Zatem format do tworzenia plik�w PDF generujemy obecnie poleceniem: pdftex --ini pdfmex.ini. Podczas przetwarzania wczytywane s� pliki makr formatu MeX, a tak�e plain.tex oraz wzorce przenoszenia wyraz�w dla j�zyka polskiego i angloameryka�skiego.

Poniewa� wygenerowany plik powinien znale�� si� w odpowiednim miejscu struktury katalog�w, a tak�e powinien zosta� ,,zarejestrowany'' w instalacji, wsp�czesne dystrybucje u�atwiaj� proces generowania.

W dystrybucji opartej na Web2c (TeX Live) formaty generowane s� przy pomocy programu fmtutil (fmtutil --help wy�wietla dost�pne opcje) za� deklaracje format�w znajduj� si� w pliku texmf/web2c/fmtutil.cnf (gdy posiadamy drzewo katalog�w zawieraj�ce lokalne pliki konfiguracyjne instalacji systemu TeX, program fmtutil korzysta z lokalnej kopii fmtutil.cnf; dok�adne po�o�enie pliku wy�wietli uruchomienie polecenia: kpsewhich fmtutil.cnf).
Tyle teorii co dzieje si� za kulisami. Obecnie w dystrybucji TeX Live ca�y proces generowania format�w zosta� zautomatyzowany: po instalacji pakietu do obs�ugi danego j�zyka aktualizowane s� om�wione wy�ej pliki konfiguracyjne, po czym generowne s� pliki format�w dla wszystkich dost�pnych odmian-silnik�w TeX-a.
W systemach Windows nale�y samodzielnie zmodyfikowa� plik fmtutil.cnf, po czym uruchomi� polecenie fmtutil --byfmt=mex (lub fmtutil --byfmt=pdfmex).
W MiKTeX (od wersji 2.0) nale�y uruchomi� w menu MiKTeX Options podmenu TeX Formats, zaznaczy� format MeX (pdfMeX) i utworzy� (przyciskiem Build) potrzebny plik formatu.

W obu omawianych przypadkach tworzony jest plik formatu mex.fmt (lub pdfmex.fmt), kt�ry jest umieszczany w katalogu w�a�ciwym dla tego rodzaju plik�w, oraz tworzony jest program mex lub pdfmex (uruchamia on program pdftex z formatem mex b�d� z formatem pdfmex).

II. U�ycie

Aktualne implementacje, oparte na Web2c, a tak�e MiKTeX pozwalaj� na prawid�owe przekodowanie znak�w diakrytycznych w pliku TeX-owym na wewn�trzn� reprezentacj�, stosowan� przez programy. W Polsce, niestety, stosowane s� r�ne ,,standardy'' kodowania diakrytyk�w w tworzonych przez u�ytkownika plikach, zale�nie od systemu operacyjnego. Dla potrzeb systemu TeX u�ywamy zewn�trznych, tekstowych plik�w TCX, pozwalaj�cych ,,obs�u�y�'' r�ne spotykane ,,standardy''. Dzi�ki temu przekodowanie dzia�a te� w drug� stron�, kiedy TeX wy�wietla komunikaty i zapisuje pliki .log, a tak�e pliki ze spisem tre�ci, skorowidzem itp.

Uruchomienie polecenia:
mex --translate-file=TCXFILE myfile.tex
oznacza uruchomienia TeX-a z formatem mex.fmt i z odpowiedni� tablic� przekodowa� (ich lista znajduje si� poni�ej). Polecenie mex tworzone jest zwykle jako dowi�zanie do programu (obecnie) pdftex w katalogu zawieraj�cym binaria.

Przekodowanie (plik TCX) mo�e by� deklarowane bezpo�rednio w pliku TeX-owym. Przyk�adowo, je�li pierwszy wiersz pliku zawiera komentarz strukturalny postaci
%&mex --translate-file=il2-pl
to plik mo�e by� przetworzony za pomoc� polecenia pdftex plik.tex; zostanie wtedy wczytany format mex.fmt oraz tablica il2-pl.tcx przekodowania z uk�adu iso8859-2 do uk�adu font�w PL (wewn�trznego dla programu TeX).

W dystrybucjach dostarczono szereg plikow TCX. Mo�na je znale�� w katalogu texmf/web2c/:

amiga-pl.tcx	AmigaPL do PL
il2-pl.tcx	iso8859-2 (latin2) do PL
cp1250pl.tcx	Windows cp1250 do PL
cp852-pl.tcx	IBM cp852 do PL
macce-pl.tcx	Apple MacCE do PL
maz-pl.tcx	Mazovia do PL

III. Polskie fonty PostScriptowe

Aktualne dystrybucje zawieraj� fonty w wersji Type 1 (postscriptowe) serii PL (spolonizowane standardowe dla TeX-a fonty CM), a tak�e znacznie rozszerzone i obecnie zalecane fonty Latin Modern. Mo�na je tak�e znale�� w najbli�szym w�le CTAN lub jego kopii, np.:
ftp://ftp.gust.org.pl/pub/CTAN/language/polish/plpsfont/.
ftp://ftp.gust.org.pl/pub/CTAN/fonts/lm/.

Przedstawimy tu przyk�ad dotycz�cy instalacji font�w PL. Pliki .pfb powinny znale�� si� w podkatalogu texmf/fonts/type1/public/pl/ naszej instalacji, pliki map fontowych (.map) w katalogu texmf/fonts/map/dvips/pl/ za� wektory kodowa� (.enc) -- w katalogu texmf/fonts/enc/dvips/pl/

W dystrybucjach opartych na Web2c zautomatyzowano, poprzez u�ycie programu updmap, proces tworzenia map fontowych dla program�w dvips, pdftex i dvipdfmx. Poni�ej om�wiono wi�c tylko, czego ten proces dotyczy.

Sterownik dvips (zamieniaj�cy wynik pracy TeX-a, plik DVI, do formatu PostScript) wymaga aby deklaracje map fontowych (dla font�w PL konkretnie zawarto�� texmf/fonts/map/dvips/pl/pl.map) by�y do��czone do pliku texmf/fonts/map/dvips/updmap/psfonts.map. Mapy fontowe mo�na alternatywnie do��czy� w pliku texmf/dvips/config/config.ps (lub jego lokalnej kopii), dopisuj�c wiersz:
p +pl.map
po deklaracji g��wnej mapy fontowej: p psfonts.map.

Aby fonty Type 1 by�y u�yte przez program pdfTeX, nale�y sprawdzi� jakie mapy fontowe s� deklarowane w pliku texmf/fonts/map/pdftex/updmap/pdftex.map -- powinien on tak�e zawiera� deklaracje map fontowych dla font�w PL.

W dystrybucjach wszystkie aktualnie dost�pne polskie fonty Type1 s� gotowe do u�ycia zar�wno przez program dvips, pdftex, jak i dvipdfmx .

Bardziej szczeg�owe om�wienie instalacji font�w Type1 zawarte jest w artykule Instalowanie font�w Type1/True Type.

Staszek Wawrykiewicz (StaW at gust dot org dot pl), 30.05.2008.

These binaries (installable software) and packages are in development.
They may not be fully stable and should be used with caution. We make no claims about them.
Health stats visible at Monitor.